Bir düşünür (Pindarus); kelimeler “insanların kullandığı en etkili haplardır” diyor. Türkçemizde kullanılan 122 binden fazla kelime var. Bunları, yerinde ve anlamına uygun kullanabiliyor muyuz? Atalarımızın dediği gibi “Söz; insanı vezir de yapar rezil de”. Ya da “söz var, baş da yapar; baş da kestirir”. Kelimelerin, hayatımızdaki önemini pek bilmiyoruz. Kör, sağır, dilsiz bir insanın durumunu düşünün. Kelimeler olmasa biz de aynı bu durumda olurduk. Duygularımızı, düşüncelerimizi, hayallerimizi, sevgimizi, aşkımızı, yerine göre de üzüntülerimizi, acılarımızı, ağıtlarımızı nasıl anlatabilir, nasıl paylaşabilirdik?... Kelimeler de insanlar gibi canlı birer varlıktır. Doğarlar, insanlar tarafından belirli bir süre kullanılırlar, yaşatılırlar. Sonra kullanımdan kalkarlar. Unutulurlar, yani; ölürler. Sizlerle, bazı kelimelerin doğuşu, doğru veya yanlış kullanımlarıyla ilgiliBilgiler paylaşacağım. Umarım ilginizi çeker. PİŞMANİYE: Farsça kökenli olan bu sözcük; “yünlü” anlamına gelir. Pişmaniyenin tel tel olması yüne benzetilmiştir. Halk arasında pişmaniye için “bir yiyen pişman, bir de yemeyen” sözü, pişmaniye yiyenler bilir, yerken; ele, ağıza ve dudaklara yapışması yüzündendir. ABDEST: Farsça; “ab:su”, “dest:el” demektir. Bu iki kelime birleşerek “el yıkama suyu” anlamını oluşturmuştur. SİMİT: Bu kelime “sim” kökünden türemiştir. Anlamı “eritme, ezme” demektir. SIFIRI TÜKETMEK: Deyim olarak kullanıyoruz. Bu deyimin aslı “zafiri tüketmek” olarak geçer. Zafir, Arapçada “soluk, nefes” demektir. Bu nedenle, sıfırı tüketmek; soluğu tükenmek, kesilmek anlamını taşır. YA HERRU YA MERRU: Türkçede argo olarak kullanılmaktadır. Arapçada herru “kötü”, merru ise “gitmek” demektir. Bu iki kelime birleştiğinde “havladı havladı geçip gitti” diye bir anlam taşımaktadır. LOKUM: Arapçada adı “rahat’ül hulkum” dur. Türkçe karşılığı “gırtlağı rahatlatan” anlamına gelir. Lokum yiyenler bilir. DARISI BAŞINA: Türk örf ve adetlerine göre gelin hanım oğlan evine gelince avluda başına darı, şeker, buğday, para gibi şeyler serpilir. Çocuklar da şeker ve paraları kapmak için yarışırlar. Gelinin başına saçılan bu maddelerin anlamları vardır. Mesela, şeker ağız tadını, buğday, darı nimeti, bereketi, para ise zenginliği temsil eder. Para, şeker bulamayan fakir aileler ise sadece darı saçarlarmış. Türkçede kullanılan “darısı başına” deyiminin anlamı; “sen de fakirlik görme, evlenirken senin de başına para, şeker, buğday vb. saçılsın. Sen de mutlu bir hayat sür” manalarına gelmektedir. HEMŞEHRİ: “Memleketli” anlamına gelir. Farsça “hem” ile “şahr” kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Hem; aynı, şahr ise şehir demektir. AKTAR: Türkçede baharat ve güzel koku satan dükkanlara denir. Bu kelimenin aslı “attar”dır. Arapça “ıtr” kelimesinden türemiştir. Itr; güzel koku demektir. Necati ERTUĞRUL